چربی ها:

چربیهــا و روغنهــا در رژیــم غذایــی طیــور، ضمــن تأمیــن انــرژى خــوراک، در بهبـود ترکیـب اجـزاى لاشـه مـرغ، نقـش مؤثـری دارنـد. مصـرف روغـن در رژیـم خـوراک طیـور، سـبب بـا رفتـن انـرژی موجـود در غـذای آنهـا میگـردد.
رژیمهــای غذایــی پرانــرژی موجــب تســریع رشــد و بهبــود ضریــب تبدیــل خــوراک میگــردد و نتیجــه آن، افزایــش ســودآوری بــرای مرغــدار خواهــد بــود. اســتفاده از چربیهــای بازیافتــی در صنایــع غذایــی بــه طــور قابــل ملاحظــه ای ارزانتـر از روغنهـای گیاهـی نظیـر روغـن دانـه سـویا تمـام میشـود کـه بـه وفـور در رژیـم غذایـی طیـور اسـتفاده میشـود و همیـن امـر موجـب ترویـج اسـتفاده بیشـتر روغــن در رژیــم غذایــی آنهــا میگــردد. صنعــت مرغــداری در جهــان در اســتفاده از فرآوردههــای بازیافتــی از صنایــع غذایـی در جیـره طیـور سـابقه ای طولانـی دارد. ایـن صنایـع منابـع چربـی متعـددی را در دسـترس و اختیـار طیـور قـرار میدهنـد. معمـولا هـرگـرم چربـی خالـص ۸.۹۶ کیلوکالـری انـرژی تولیـد میکنـد و در مقایسـه بـا سـایر مـواد انـرژیزا چربیهای قابـل هضـم 2/35 برابـر بیشـتر از کربوهیدراتهـا و پروتئینهـای قابـل هضـم انـرژی تولیـد میکنـد ایـن گونـه مـواد قابلیـت هضـم را بـالا بـرده و اشـتهای حیـوان را زیـاد میکنـد.

برخی از مزایای مصرف روغن شامل:

۱)افزایــش رشــد

۲)افزایش تاثیــر و کارایــی خــوراک

۳) کاهــش مصــرف خــوراک

۴)تامیــن اســیدهای چرب ضروری

۵)کاهش ماهیت غبار الود خوراک

۶)افزایــش خــوش خوراکــی جیــره

 ۷)افزایــش قابلیــت جــذب مــواد مغــذی خــوراک

۸)افزایش چذب

 

ویتامینهــای محلــول در چربــی:

همانطوریکـه گفتـه شـد چربیهـا در میـان دیگـر مـواد مغـذی بیشـترین انـرژی را دارا مـی باشـند و اضافـه کـردن آنهـا بـه خـوراک مـرغ عـلاوه بـر تامیـن انـرژی لازم باعـث افزایـش طـول مـدت عبـور مـواد خوراکـی میگـردد . طولانـی شـدن مـدت عبـور مـواد خوراکـی در دسـتگاه گـوارش موجـب هضـم بهتـر کل جیـره خوراکـی مـی شـود.
چربـی هـا و روغـن هـا دو واژه هـم ردیـف مـی باشـند بـا ایـن تفـاوت کـه در حـرارت
 معمولـی چربـی هـا بـه شـکل جامـد و روغـن هـا بـه شـکل مایـع هسـتند. چربـی هـا و روغـن هـا از لحـاظ بیـو شـیمیایی اسـتر اسـیدهای چـرب و گلیسـرول مـی باشـند کـه بنـام تـری گلیسـرید معروفنـد و در آب غیـر قابـل حـل مـی باشـند ولـی در حـلال هـای آلـی ماننـد اتـر و کلروفـرم حـل مـی شـوند. خـواص فیزیکـی و شـیمیایی آنهـا بـه نـوع اسـیدهای چـرب، درجـه اشـباع و طـول زنجیـره آنهـا بسـتگی دارد.

پرنــدگان قــادر بــه ســاختن برخــی اســیدهای چــرب مــورد نیــاز بــدن خــود نمــی
باشـند و ایـن گونـه اسـیدهای چـرب ضـروری بایسـتی از طریـق غـذا بـه بـدن برسـند و همچنیـن هـر چـه محتـوی اسـیدهای چـرب غیـر اشـباع در یـک روغـن بیشـتر باشـد، ذخیـره مـازاد روغـن در بافـت آدیپـوز کمتـر اسـت.

انواع چربی ها و روغن ها

چربـی هـا بـه چهـار دسـته تقسـیم بنـدی مـی شـوند:

1- چربـی هـای سـاده(تری گلیسـریدها، اسـتروئیدها و واکـس هـا)

2- چربـی هـای مرکـب (مانندلیپوپروتئیـن هـا و گلیکوپروتئیـن هـا)

3- چربـی هـای مشـتق شـده

4- ترپنوئیدهـا

چربــی هــای مــورد اســتفاده در تغذیــه انســان و دام عمدتــا مخلوطــی از تــری گلسـریدها و اسـید هـای چـرب آزاد مـی باشـند اسـید هـای چـرب را مـی تـوان بـر اسـاس تعـداد باندهـای دوگانـه و طـول زنجیـره کربنـی تقسـیم بنـدی کـرد بنابـر ایـن طیـف زیـادی از اسـیدهای چـرب و بـه تبـع آن تـری گلیسـریدها را در طبیعـت مـی تـوان یافـت کـه از لحـاظ تغذیـه ای دارای انـرژی هـای متفاوتـی هسـتند. هـر کـدام
از انـواع چربـی از منابـع گیاهـی و حیوانـی بدسـت مـی آینـد. چربـی هـای حیوانـی عمومـا اشـباع بـوده و جامـد هسـتند در مقابـل روغـن هـا گیاهـی غیـر اشـباع و مایـع مـی باشـند. دنبـه، پیـه گاو و چربـی طیـور از دسـته چربـی هـای حیوانـی هسـتند. روغـن هـای گیاهـی از دانـه هـای روغنـی ماننـد سـویا، کلـزا، آفتـاب گـردان، کتـان و نخـل اسـتخراج شـده و هـر کـدام خـواص مخصـوص بـه خـود را دارا مـی باشـند. انرژی متابولیســمی روغــن ســویا، روغــن نخــل و چربــی طیــور تفــاوت معنــی داری نــدارد ولـی بـه طـور معنـی داری از انـرژی متابولیسـمی پیـه بالاتر مـی باشـند.
در جـدول 1 انـرژی متابولیسـمی تعـدادی از چربـی هـا نشـان داده شـده اسـت .


بـا توجـه بـه اعـداد جـدول 1 مـی تـوان پـی بـرد کـه بـا افزایـش سـن، میـزان هضـم پذیـری چربـیهـا بهتر مـیشـود. اصـولا در۳ روز اول و یـاهفتـه اول پـرورش جوجه های گوشــتی، جیــره چربــی کمــی دارد زیــرا بــدن جوجــه بســیار جــوان آمادگــی هضـم و جـذب چربـی هـا را نـدارد ولـی بـه مـرور خصوصیـات دسـتگاه گـوارش تغییـر کـرده و مـی تـوان تـا حـدود 3 تـا 5 درصـد بـه جیـره چربـی اضافـه نمـود. نکتـه دیگـر
اینکـه برخـی چربـی هـا ماننـد پیـه بسـیار کـم انـرژی هسـتند بـه ایـن معنـا کـه هضـم پذیـری آنهـا پاییـن اسـت. چربـی هـای حیوانـی کـه عمومـا اشـباع هسـتند ماننـد پیـه گاو و یـا برخـی چربـی هـای گیاهـی ماننـد روغـن نارگیـل کـه درجـه اشـباع بالا یـی دارنـد در بـدن طیـور بـه سـختی هضـم و جـذب مـی شـوند و بنابرایـن انـرژی زایـیپاییـن تـری دارند.

هضم و جذب چربیها:

مهمتریـن عاملـی کـه بـر میـزان انـرژی زایـی و متابولیسـم چربـی هـا اثـر مـی گـذارد میـزان هضـم پذیـری آنهاسـت و میـزان قابلیـت هضـم چربی هـا به نوبـه خود بـه عواملی همچـون طـول زنجیـره اسـید چـرب، باندهـای دو گانـه و غیـر اشـباع، محـل جایگزینـی اسـید چـرب روی سـاختمان گلیسـرول، میـزان اسـیدهای چـرب آزاد، ترکیـب جیـره، میــزان تــری گلیســرید، جنــس و ســن مــرغ هــا بســتگی دارد. در میــان ایــن عوامــل ماهیـت چربـی و سـن جوجـه هـا بیشـترین اثـر را بـر هضـم چربـی هـا دارد . از هفتـه دوم بـه بعـد بهتـر مـی شـود و تـا آخـر دوره (سـن 6 هفتگـی) تغییـری نمـی کنـد .
چربـی هـا و روغـن هـا بـه صـورت دسـت نخـورده بـه دئودنـوم در روده کوچـک مـی رسـند و در آنجـا تحـت تاثیـر صفـرا و آنزیـم لیپـاز هیدرولیـز شـده و اسـید هـای چـرب متصـل بـه تـری گلیسـرید جدا شـده و دی گلیسـرید و مونو گلیسـرید را به وجود مـی آورنـد. در این حـال بـا تجمـع مونوگلیسـریدها، دی گلیسـریدها و اسـیدهای چرب آزاد سـاختارهایی بنـام «میسـل» بـه وجـود مـی آیـد کـه در فرآینـد متابولیسـم و هضـم چربـی ها بسـیار با
اهمیـت اسـت. اسـیدهای چـرب اشـباع توانایـی کمتـری بـرای تشـکیل میسـل دارند و در مقابـل اسـید هـای چـرب غیـر اشـباع بـرای میسـل سـازی ارزشـمند مـی باشـند که ایـن موضـوع بـه قطبـی بـودن اسـید هـای چـرب اشـباع و غیـر اشـباع بسـتگی دارد. در عمـل بـرای هضـم و جـذب اسـید هـای چـرب اشـباع (چربـی هـای حیوانـی) مـی تـوان آنهـا را بـا اسـید هـای چـرب غیـر اشـباع ( روغـن هـای گیاهـی ) مخلـوط نمود. در سـلول هـای روده ای بعـد از جـذب میسـل، اسـید هـای چـرب آزاد و مونوگلیسـرید هـا مجـددا ترکیـب شـده و بـه همـراه کلسـترول، فسـفو لیپیدهـا و پروتئیـن هـا باعـث تولیـد شــیلومیکرون هــا و لیپوپروتئیــن هــا شــده و از طریــق رگ- هــای خونــی و لنــف بــه بافـت هـای بـدن از جملـه کبـد مـی رسـند. چربیهــا و روغنهــا در رژیــم غــذایى طیــور، ضمــن تأمیــن انــرژى خــوراک، در بهبـود ترکیـب اجـزاى لاشـه مـرغ نیـز نقـش مؤثـری دارنـد ثبـات گوشـت و چربـی بــدن طیــور رابطــه جــدی و مســتقیمی بــا چربــی خــورده شــده دارد بــه طــوری کــه چربـی هـای بـا درجـه اشـباع پاییـن باعـث تجمـع چربـی نـرم و ثبـات کمتـر گوشـت تولیـدی مـی شـوند در همیـن حـال چربـی های اشـباع ماننـد پیـه از هضم و جـذب کمتری برخـوردار هسـتند و رشـد کمتـری را در طیـور بـه وجـود مـی آورنـد. از طـرف دیگـر بـرای بـالا بـردن میـزان قابلیـت هضـم چربـی هـای اشـباع حیوانـی ماننـد پیـه گاو مـی تـوان از مخلـوط چربـی هـای حیوانـی و گیاهـی اسـتفاده نمـود کـه در ایـن حـال تاثیـر هـم کوشـی ( synergism ) ایـن دو نـوع چربـی باعـث افزایـش انـرزی متابولیسـمی چربـی هـای حیوانـی مـی گـردد.

اسید های چرب ضروری در تغذیه مرغ:

همــان طــوری کــه اشــاره شــد چربــی هــا دارای انــرژی متراکــم بالایــی هســتند و بـرای تهیـه جیـره بـا انـرژی بـا مـورد نیـاز مـی باشـند. از دیگـر مزایـای اسـتفاده از چربـی هـا تامیـن اسـید هـای چـرب ضـروری مـورد نیـاز بـدن مـرغ مـی باشـد. از لحـاظ متابولیکـی اسـید هـای چـرب لینولئیـک و لینولنیـک در بـدن مـرغ سـاخته نمــی شــوند و ضــروری محســوب مــی شــوند. روغــن هــای گیاهــی منابــع سرشــار اسـیدهای چـرب ضـروری مـی باشـند و بـا ورود ایـن مـواد در جیـره مـرغ نگرانـی از کمبـود آنهـا بـر طـرف مـی شـود. کمبــود هــر کــدام از اســیدهای چــرب ضــروری باعــث اختلالاتــی در رونــد رشــد و حیــات مــرغ مــی گــردد. اســید لینولنیــک در فراینــد سیســتم عصبــی و رتینــا در شــبکیه چشــم دخالــت دارد و اســید لینولئیــک در غشــاهای ســلولی نقــش مهمــی را ایفــا مــی کنــد و بــر گیرنــده هــای ســطح دیــواره ســلولی اثــر مــی گــذارد. کارکــرد اسـتاندارد دیـواره هـای بیولوژیـک در سلـامت و رشـد مـرغ بسـیار بـا اهمیـت اسـت. رشـد جنیـن مـرغ بـه وجـود اسـیدهای چـرب ضـروری وابسـته اسـت و بـه طـور کلـی مـی تـوان گفـت کمبـود اسـیدهای چـرب ضـروری باعـث کنـدی رشـد، مصـرف بـالای آب، کاهـش مقاومـت بـه بیمـاری، بزرگـی کبـد و تجمـع چربـی در آن و تغییـر اسـیدهای چـرب بافتـی بـدن مـرغ مـی گـردد.

 

تدوین و گراوری :

محمد علی اکبری . کارشناس ارشد علوم دامی

مدیر عامل شرکت طیوران زرین اریانا با نام تجاری بازرگانی نوین (فروشنده انواع روغنهای خام، ویژه طیور، و اسید چرب و پودر چربی )

نشر در مرکز تحقیقات و اموزش کشاورزی استان قم

۹۸.۰۷.۲۹